艾滋病通过什么传染

За други значе?а на поимот и изведени придавки од истиот видете ?а страницата за по?аснува?е.

Ацтеки
Ацтечки сончев централен диск
Вкупен бро? на населението
百度 可以看到，这场天津女排0-3的完败，天津整场比赛只有5人得分，如果不算姚迪的1分，则只有4人得分，可以说惨不忍睹。 1.652.000
Региони со значително население
Мексико
?азици
ацтечки
Религии
ацтечка католицизам
Поврзани етнички групи
Наватл

Ацтеки или Ацтеци — народи централно Мексико, односно оние групи кои зборуваат ацтечки ?азик (наватл). Од XII век, долината на Мексико претставувало ?адро на Ацтечката цивилизаци?а. Таму се нао?ала и престолнината на Ацтеките, Теночтитлан. Денешниот град, Мексико, се нао?а врз некогашниот Теночтитлан.

Ацтеките се староседелски американски народ ко? претежно живее во Мексико. Голем бро? од денешните Ацтеки се со католичка вероисповед, но има и такви кои го сочувале своето традиционално верува?е во пове?е богови. Вкупниот бро? на Ацтеки во светот е 1.652.000.

Во сво?от врвен расцут, ацтечката култура била богата со митолошки и религиозни традиции, како и со забележителни архитектурни градби и уметнички дела. Особено традиционален елемент од ацтечката култура е принесува?ето на човечки жртви. Во 1521 година, со шпанската колонизаци?а на Америка, Ернан Кортес, заедно со голем бро? на локални со?узници го освоиле Тенохтитлан и ?а поразиле Ацтечката Импери?а ко?а тогаш била под раководство на Монтезума II.

Истори?а

Рана истори?а

Многу години пред Ацтеките да ?а достигнат сво?ата мо?, мексиканската долина претставувала центар на голема цивилизаци?а, пред сè поради сво?ата плодност и надморска височина. Во центарот на долината се нао?аат пет езера, кои се поврзани ме?у себе. Во периодот од 100 до 650 година, територи?ата на долината била под Толтеките и нивниот град држава Теотвикан. По неговото па?а?е, Толтеките мигрирале во централниот дел на денешно Мексико, каде основале нова држава.

Нивната цивилизаци?а процутела во периодот од X век до XI век. Во XIII век, долината била заземена од народ, ко? го говорел ацтечкиот ?азик (наватл), и многу често биле нарекувани чичимек. Тие ги презеле градовите на Толтеките, и основале нови, како на пример Текскоко. Така, чичимек ?а измешале сво?ата култура со Толтеките, и на то? начин ?а создале ацтечката цивилизаци?а. Не?зината економска, политичка, соци?ална и културна мо? постепено станала една од на?развиените во тогашно време.

Борбата на трите али?анси

Карта на Мексиканската долина

Вистинското потекло на Мексиканците не е позната. Тие се сметаат за основачи на Ацтечката Импери?а. Според нивните легенди, мексиканското племе произлегува од Астлан. Се смета дека Астлан се нао?ал некаде северно од мексиканската долина. Некои сметаат дека то? се нао?ал во ?угозападниот дел на денешните САД. Други пак сметаат дека градот Астлан е само митско место биде??и Астлан би можело да се преведе и како “место на потеклото“.

Врз основа на овие мисле?а, се смета дека Мексиканците пристигнале во Капултепек во или околу 1248 година. Во моментот на нивното пристигнува?е, по долината на Мексико постоеле неколку град-држави од ко? на?мо?ниот бил Кулхакан на ?уг и Ацкапотцалко на запад. Главно занима?е на ова племе било лов и риболов. Во времето на нивното населува?е, долината била ве?е населена, па тие биле принудени да побараат дом на два острови кои се нао?але блиску до западниот брег на езерото Тексоко. Според легендата се смета дека тие ?е основаат голема импери?а ко?а би била во близина на местото каде што тие биле населени во моментот. И биде??и местото околу кра?бреж?ето на езерото Текскоко е било многу слично на преданието, тие сметале дека тоа било знак. Истиот регион се покажал како еден од на?плодните места во идната импери?а. Постепено, основното занима?е им станало зем?оделството. Во 1299 година, императорот на Кулхакан им дал дозвола за населува?е во Тизапан, каде била создадена и културата на Кулхакан. Во 1325 година, Мексиканците го основале градот Теночтитлан. Но и покра? тоа, тие пла?але даноци на посилните од нив племи?а, т.е. градот-држава Атскапотсалко. Мексиканците служеле како наемни работници. Но со текот на времето, Мехиканците создале силна воена и државна организаци?а.

Подоцна била создадена тро?на али?анса ко?а ?а сочинувале Теночтитлан, Теотвикан и Тиакопан. Тие сво?ата импери?а ?а рашириле на целата мексиканска долина вклучува??и ги и бреговите на Тихиот Океан. Во 1428 година, со заеднички сили биле победени тепанеките. Во времето на управува?е на императорот Итскоател, неговиот наследник Монтесума I и владетелот на Текскоко Несвалко?отил, тро?ниот со?уз преживеал големи успеси и осво?ува?а. Така била создадена и импери?ата на Ацтеките, ко?а се простирала на централниот дел од денешно Мексико до границата на денешна Гватемала. Во тоа време, постепено Теотвикан станал водечка сила во тро?ната али?анса.

Шпанско осво?ува?е

Територи?а на Ацтечката Импери?а

Шпанското осво?ува?е на Мексико е еден од на?знача?ните моменти во истори?ата на Америка. На?значаен конкистадор од тоа осво?ува?е бил Ернан Кортес. Импери?ата сво?от на?голем подем го достигнала во времето на император Ахуцоти од 1486 до 1502 година. Неговиот наследник Монтезума II бил само на 17 години кога Ернан Кортес со сво?ата во?ска пристигнал на Мексиканскиот Залив во 1519 година. Независно од некои претходни битки ме?у Шпанците и Ацтеките, Ернан Кортес пред вратите на Тенохтитлан пристигнал на 8 ноември 1519 година.

Монтезума II го подготвувал градот за пречек на Шпанците, смета??и го Кортес за Богот Кецалкоатл. Кортес имал свои бара?а, кои ги добил заедно со многу количество злато. На паганските места каде се нао?але крв или некои пагански идоли, Кортес поставувал христи?ански симболи. По ова, Кортес го заробил Монтезума II и го држел како заробеник како осигурува?е доколку би дошло до побуна од Ацтеките. За него то? барал откуп во злато. Огромни количества на злато му биле донесени на Кортес. Кортес добил вест дека гувернерот на Куба, Веласкес испратил голема во?ска под раководство на Панфили? де Нарвез. Веласкес сакал да го уапси Кортес и да го осуди поради непослушност. Кортес бргу реагирал, воде??и борба со приврзаниците на Веласкес, и притоа заробува??и ги. По ова, то? повторно се вратил во Тенохтитлан.

Ацтеките организирале побуна против шпанското осво?ува?е на градот и заробува?ето на императорот. Тогаш биле убиени голем дел од ацтечката во?ска. Тогаш Ацтеките ?а опседнале палатата каде се нао?але Шпанците. Кортес барал од Монтезума II да му нареди на сво?от народ да се повлече, но народот не го послушал, па во еден од нападите, императорот бил повреден, и по неколку дена починал. Шпанците биле принудени да бегаат од градот, зема??и колку што можат од златото.

По ова, Шпанците успеале некако да се повлечат до Тлаксалите. Кортес им предложил да направат со?уз преку ко? ?е го осво?ат Тенохтитлан. Од сво?а страна, Тлаксалите барале да не пла?аат даноци на Шпанците кога ?е го осво?ат градот. Но, кога Шпанците го освоиле градот, Кортес не го почитувал договорот.

Цивилизаци?ата на Ацтеките

Карта на Тро?ната Ацтечка Али?анса.

Општеството на Ацтеките се одликувало со голем разво? на зем?оделието. Религи?ата го определувала секо? дел од животот на народот во импери?ата. Низ градовите биле градени големи пирамиди, главно од камен, и на врвот од секо?а пирамида се вршело жртвува?е во чест на боговите. Уметноста на Ацтеките на?многу се изразувала низ религи?ата и воените дела, со кои импери?ата добивала богатство и власт. Како жртвеници, на?често биле користени затворениците.

Соци?ална структура

Основна структурна единица на ацтечкото општество бил т.н. калпу?. То? вклучувал група семе?ства, кои имаат општ главар. Секо? калпу? имал сопствен совет, ко? го одржувал општествениот ред, текот на во?ните, давал правни предрасуди, водел регистри итн. Исто така, секо? калпу? имал свое сопствено училиште, каде мажите се обучувале за сво?от гра?ански однос, воено дело, знае?а и религи?а. Одделните калпуи имале сво? сопствен храм, склад за оруж?е, склад за стоки. Зем?ата се распределувала ме?у главите на фамилиите според нивните потреби. Секое семе?ство имало право на обработка на зем?ата, но го поседувало само на она што ?е го произведе.

Во престолнината Танохтитлан, калпуите во почетокот ги исполнувале истите функции. Подоцна, со развива?ето на градот и промена на неговата инфраструктура, калпуите не се основале врз семеен принцип, туку сочинувале еден вид градска администраци?а. Управните совети, школите, храмовите и зем?ата ?а сочувале сво?ата функци?а, а за нови членови на калпуите не морало пове?е да се има неко?а роднинска врска. Во време на основа?ето на градот Танохтитлан во 1325 година, во градот имало 15 калпуи, а до XVI век - 80.

Во Тенохтитлан, на?искусните калпуи формирале племенски совет, ко? избирал четири виши чиновници. Подоцна, еден од нив бил избиран за владетел или тлатоани. Во времето кога Тенохтитлан станал центар на ацтечката цивилизаци?а, владетелот станал император, каде чиновниците биле ве?е обврзани да му пла?аат даноци. То? бил сметан за бог, потомок на ацтечките богови и врховен военоначалник. Кон него чиновниците се обра?але со ве?-тлатоани, што во превод значи голем господар.

Веднаш по императорот, на следното ниво во хиреархи?ата на Ацтеките била благородничката класа. По нив бил обичниот народ, трговците, занаетчиите, во?ниците итн. а на на?ниско рамниште биле работниците. Трговците од сво?а страна образувале класа наречена почтека. Тие имале некои привилегии во однос на импери?ата. Благородниците имале право на сопственост врз зем?ата. Зем?ата на обичниот народ била во сопственост на калпуите, кои ?а распределувале ме?у своите членови. Сопствениците на зем?ата пла?але данок на импери?ата во вид на селскостопански производи.

Секо? физички здрав жител на импери?ата имал задолжителна обврска кон воена служба.

И покра? строгото структуира?е на ацтечкиот народ, соци?алниот статус на секо? жител можел да се смени според неговиот придонес за импери?ата. Обичниот народ исто така можел да го смени сво?от ранг во хиерархи?ата, посебно доколку се работело за добри во?ници. Младите Ацтеки имале можност да се образуваат без разлика на ко? сталеж припа?аат. Во?ниците кои успеале да го запленат во заробеништво сво?от непри?ател исто така добивале големи привилегии. Но, од друга страна, секо? ко? не ги почитувал законите, посебно за пла?а?е данок, бил преструктуиран во роб. И робовите можеле да станат слободни гра?ани.

Раководство

Ацтечката Импери?а е пример за импери?а, ко?а била раководена од индиректни средства. Таа се одликувала со разновиден етнички состав. Главна одлика на импери?ата е тоа што таа не била офици?ално прогласена за импери?а ко?а ги проширува своите територии, туку големо значе?е се одавало на зем?ите кои ги поседувала таа и за кои се пла?ало различни даноци.

Тргови?а и производство

Во времето кога Ацтеките започнале да ?а создаваат сво?ата цивилизаци?а, главна де?ност со ко?а се занимавале било зем?оделството. На?плодни биле почвите околу кра?бреж?ето на езерата, но сепак биле недоволни за исхрана на целото население, кое постепено сè пове?е се зголемувало. Како на?голем успех во оваа област им било рекултивира?ето на почвите околу езерата, поради што биле изградени многу острови, наречени чинампасили.

Ацтеките не го користеле ралото, ниту пак животните ги користеле за ора?е на нивите. За засадува?е на зем?оделските култури користиле заострени колци, кои многу лесно можат да навлезат во внатрешноста на зем?ата. Основно производство им била пченката, од ко?а правеле брашно. Исто така произведувале и грав, тиква, авокадо, домат итн.

Некои стоки и производи биле специ?ално произведувани за императорот, на пример накит, кошници, облека и слично. Со скапи производи како сол, златни накити и облека се занимавале претежно трговците кои патувале до низините на Мексиканскиот Залив или на ?уг до денешна Гватемала. Биле разменувани и други скапи производи, како пер?а од птици, кожи од ?агуар, памук, каучук и зрна од какао од кои се произведувал чоколаден напиток.

Ацтеките немале метални монети. Како платежно средство ги користиле скапите производи како какаовите зрна, памукот или солта.

Стопанство

Економи?ата на Ацтеките била поделена ме?у политичкиот сектор, ко? бил под контрола на императорот и благородниците, и трговскиот сектор ко? де?ствувал независно од политичкиот сектор. Политичкиот сектор се занимавал со контрола на зем?ата и не?зината обработка. Во трговскиот сектор, главно занима?е било размената на паричните средства во вид на стока, услуга и слично.

Сообра?а?

Еден од на?големите придонеси во ацтечката цивилизаци?а е системот на комуникаци?а. Изградбата на патната инфраструктура била поддржана од даноците кои ги пла?ал народот. По осво?ува?ето од страна на Шпани?а, овие патишта го изгубиле своето значе?е.

Теночтитлан

Главна стати?а: Теночтитлан

Теночтитлан бил центар на Ацтечката Импери?а и не?зина престолнина. Градот се нао?ал на остров во езерото Тексоко, и на?добро бил опишан од страна на шпанските осво?увачи, кои градот го нарекувале ?Венеци?а на Нова Шпани?а“, поради големиот бро? на водени канали. Според на?новите истражува?а, градот во сво?от ?златен век“ имал околу 200.000 жители, и за тоа време бил сметан за еден од на?големите во светот.

Теночтитлан со кра?бреж?ето бил поврзан со три патишта кои биле многу добро конструирани. За време на дождовните периоди од годината, кога нивото на езерото се покачувало, тие високи патишта служeле како градски заштитни ?идови. Каналите на градот честопати служeле и како патна артери?а и често имало голем засто? од лотки, со кои Ацтеките ги пренесувале стоките кон пазарот на главниот градски центар. Во центарот на градот бил изграден церемони?ален плоштад од камен. На тоа место се нао?ал и дворецот на императорот како и неколку државни служби и згради. Дворецот на императорот се состоел од два ката, а секо? кат имал по стотина соби. На?важната градба во центарот на градот била Големата пирамида. На не?зиниот врв биле изградени два храма кои биле посветени на двата на?почитувани богови на Ацтеките: Витсилопочтли, богот на Сонцето и во?ната и Тлалок, бог на дождот. Во околината живееле свештените лица кои им принесувале жртва на боговите. Освен оваа пирамида, во градот биле изградени и многу други, кои биле помали од Големата пирамида.

Други познача?ни нао?алишта

• Екатепек
• Ел Тепостеко
• Калиштлахуака
• Кастило де Теа?о
• Керо де ла Естрела
• Малиналко, Мексико
• Митрополитска катедрала во градот Мексико
• Мекскико Сити Аламеда Сентрал
• Музе? на Министерството за финансии и ?авниот долг
• Национал Монте де Пиедад
• Национална палата
• Окотелолко
• Отомпан
• Санта Сесили?а Акатитлан
• Темпло Ма?от
• Тена?ука
• Теночтитлан
• Теопансолко
• Тепетлаосток
• Тешкоко
• Тешкоцинго
• Тисатлан
• Тлакопан
• Тлателолко
• Чапултепек аквадукт
• Шалпа
• Шалтокан
• Шочимилко

Религи?а и митологи?а

Главни статии: Религи?а на Ацтеките и Ацтечка митологи?а

Денешниот грб на Мексико, преземен од ацтекката митологи?а

Биде??и зем?оделството било основното производство на Ацтеките, тие целосно биле посветени и зависни од природните сили кои ги почитувале како богови. Врховен бог бил Витсилопочтли односно Бог на Сонцето и Бог на во?ната, Тлалок- Бог на дождот и Кетсалкоател- Бог на ветрот и мудроста, честопати поврзуван и со воскреснува?ето.

Слично како и ка? Маите, и Ацтеките верувале во циклусното создава?е и пропа?а?е на вселената. Тие верувале дека живеат во петтиот и последен цикулс на создава?ето. Ово? цилкус го нарекувале Петти сончев цилкус или Петто сонце. На кра?от од то? цилкус, тие верувале дека сè ?е биде поплавено во мрак и дека шестото сонце нема да до?де. Кра?от на светот не можел да се стопира, туку би можел само да се забави. Затоа и нивниот бог на сонцето Витсилопочтли бил почитуван како врховен бог, ко? вечно води борба со мракот. Доколку Витсилопочтли е посилен, светот ?е остане безбеден. Но, за да остане посто?ано силен, Ацтеките морале да му принесуваат човечки жртви.

Како основни со?узници на сонцето, Ацтеките верувале дека живеат во центарот на вселената. Зем?ата ?а делеле на четири квадрати, каде секо? имал сво?а бо?а на ориентаци?а, типични за цивилизациите од Средна Америка. Четирите квадрати се сре?аваат и во главниот храм во Танохтитлан. Според Ацтеките, небесното кралство се состои од тринаесет нивоа, кои се распоредени хоризонтално. Сонцето, Месечината, планетите и ?вездите ги заземале пониските места, а на?високо биле ветровите, бурите, боговите. Подземниот свет пак, се состоел од девет нивоа, каде живеело злото.

Петте сонца ги одбележуваат одделните епохи од истори?ата на светот. На почетокот во вселената се по?авиле четрите богови: Тескатлипока, Витсилопочтли, Кетсалкоатал и Хипе Тотек. Сите тие биле обединети од страна на Тлалок, богот на дождот и неговата сопруга Чалчиутлику?. Боговите вечно во?увале со мракот, и од таму доа?а создава?ето и урива?ето на првите четири сонца. Богот Тескатлипока управувал во првата епоха, долга точно 676 години. Кетсалкоатал го протерал Тескатлипока од престолот и светот бил уништен од ?агуари. Во втората епоха, Кетсалкоатал бил однесен во голем ураган од страна на Тескатлипока. Во третата епоха управувал Тлалок. Таа завршила кога Кетсалкоатал го уништил светот со поплави и пожари. Во четвртата епоха управувала божицата Чалчиутлику?. Таа завршила со уништува?е на светот од голем потоп. Петтата епоха започнала кога богот Нанаватсин скокнал од огнот во светиот град Танохтитлан и се претворил во Сонце што изгрева. Сонцето започнало да се движи во времето кога почнало да му се принесува жртва. Така, според ацтечката митологи?а, животот на светот опсто?ува заради жртвите. На то? начин само ?е се забави кра?от на петтата епоха, кога се очекува светот да биде уништен од зем?отрес.

Жртвува?е во чест на боговите

Принесува?е жртва во чест на боговите

Во религи?ата на Ацтеките имало добри и лоши богови. Тие верувале дека добрите богови секогаш треба да ?а поддржуваат силата, за да не им дозволат на лошите богови да владеат со светот. За таа цел, тие принесувале жртви во чест на боговите. За жртви на?често биле користени воените заробеници, но понекогаш за на?важните ритуали биле избирани и во?ници од ацтечката арми?а. Тие сметале дека богот Тлалок претпочитал деца за жртвува?е.

Процесот се одвивал според движе?ето на ?вездите. Човекот одреден за жртвува?е се испра?ал по скалите на врвот на пирамидата, каде се нао?ал храмот. Таму то? легнувал на олтар од камен каде му било вадено срцето. Потоа срцето се кревало високо кон почитуваниот бог, по што се фрлало во светиот оган. Честопати, Ацтеките спроведувале масовни жртвува?а. Според една легенда, во 1487 година во Тенохтитлан биле жртвувани околу 80.000 лу?е во чест на богот на сонцето.

Оние кои го извршувале жртвува?ето на?често отворале училишта каде децата учеле за религи?ата и не?зините ритуали. Нивна задача било да предвидат ко? ден е погоден за започнува?е на во?на. За таа цел бил изработен календар ко? се состоел од 260 дена.

Богот Витсилопочтли

Главна стати?а: Витсилопочтли

Витсилопочтли е Бог на сонцето и во?ната. Ацтеките верувале дека то? ги насочил во времето на нивната миграци?а од Асатлан кон мексиканската долина. Неговото име доа?а од зборот витсилин, со ко? Ацтеките ?а нарекурале птицата колибри. Според религи?ата, во?ниците кои загинувале во борбите против непри?ателот, по смртта се претворале во колибри. Ма?ка на Витсилопочтли е божицата на зем?ата Коатлику?. Ацтеките верувале дека то? се храни со срцата и крвта на неговиот народ. Затоа честопати му биле принесувани жртви од затворениците или загинатите во?ници. По жртвува?ето тие станувале дел од сончевите зраци, за да по четири години се претворат во колибри. На?често, Витсилопочтли е сликан како птица или во?ник, ко? носи пер?а од колибри, кои пак му служат за одбрана. Храмот во Таночтитлан бил изграден во негова чест, и претставувал едно од на?големите успеси на Америка, до ерата на Кристофер Колумбо.

Богот Тлалок

Тлалок бил Бог на дождот. Насликан е со пер?а во рака. Се сметало дека садел грав, ко? ?е никне само доколку почвата ?а пролее со дожд.

Богот Кетсалкоатал

Кетсалкоатал бил бог како на Ацтеките, така и на Толтеците и претставува легендарен крал на Мексико. Во превод, неговото име значи зми?а. Во почетокот бил почитуван како бог на плодноста, сè до IX век. Подоцна, по X век Толтеците го прогласиле за бог на утрото и вечерната ?везда. Ацтеките го сметале и за бог на смртта и воскреснува?ето.

Богот Тескатлипока

Тескатлипока бил сметан за на?голем соперник на Кетсалкоатал. То? ка? Ацтеките бил почитуван како бог на но?ното небо, Месечината, ?вездите и младите момчи?а. Ацтеките уште го нарекувале и ?аотал, и го поврзувале со злото и урива?ето. То? владеел и со училиштата, каде младите го добивале своето образование. Исто така, то? бил бог и на робовите, и затоа доколку неко? се осмелел да се однесува кон нив нечесно, то? го казнувал. Сметан е и за магичар и господар на црната маги?а.

Според верува?ата, то? го протерал Кетсалкоатал од импери?ата. То? би требало некогаш да се врати, затоа кога пристигнале Шпанците во 1519 година, императорот Монтезума II го сметал Ернан Кортес токму за вратениот бог Кетсалкоатал. Еднаш годишно, Ацтеките му принесувале како жртва млад и убав затвореник.

Богот Екател

Екател, во ацтечката митологи?а бил почитуван за бог на ветерот, ко? помагал во создава?ето на светот.

Ацтечки календар

Ацтечкиот календар претставува еден вид систем ко? го користеле за мере?е на времето. Системот вклучува комплекс од религиозни верува?а и церемонии во однос на ритуалните борби и принесува?ата на жртви. Како зем?оделски народ, Ацтеките верувале дека такви настани го определувале природниот цикулс на зем?ата, од ко? пак зависи плодноста на почвата. На?важни според нив биле секо?дневниот изгрев на сонцето и летните дождови.

Тие користиле два посебни системи од календари. Првиот имал 260 дена и него го нарекувале тоналповали, што во превод значело брое?е на деновите. Ово? календар бил свет, и главно се користел од страна на оние кои принесувале жртви на боговите. Според ово? календар се предвидувал денот кога треба да се принесе жртва. Ово? календар бил разделен на дваесет периоди по тринаесет дена. Секо? од тие периоди имал свое име, претставено со хиероглифи, како вода, за?ак или нож. Секо? поминат ден се обележувал со точка до соодветниот хиероглиф.

Вториот календар имал 365 дена, што одговара на времето што е потребно Зем?ата да сврти круг околу Сонцето. То? бил познат под името хуповали, што во превод значело брое?е на денови и месеци или летно брое?е. Ово? календар ги содржел датумите на религиозните празници и зем?оделските задачи. Секо?а година била разделена на осумнаесет периоди по дваесет дена и еден краен финален период од пет дена, кои ги сметале за опасни денови што носат лоша сре?а. Секо? период имал сво? посебен празник, ко?што честопати бил поврзуван со зем?оделскиот цикулс. Исто како и ка? календарот со 260 дена, и овде датумите биле одбележувани со хиероглифи или точки. Годините се запишувале на начин што на секо?а од четирите хиероглифи се додавало од 1 до 13 точки. Сè со цел да не се мешаат датумите и годините, симболите кои ги означувале годините биле заградувани со квадрати. Преку ово? систем, Ацтеките им дале име на 52 посебни години.

По секо?а 52 година, кра?от на календарот со 260 дена се совпа?ал со оно? на 365 дена, со што завршувал и еден ацтечки век. Тогаш, се спроведувале важни религиозни ритуали за пречекува?е на новото сонце. За то? период, тие се подготвувале со пости, домашните огништа се гаснеле и сите домашни садови и прибори се кршеле. По залезот на сонцето, Ацтеките чекале да видат дали сонцето ?е се по?ави следниот ден, со што започнувал новиот век.

Месеци

• I. Атлакакауоло - Atlacacauallo
• II. Тлацашипехуализтли - Tlacaxipehualiztli
• III. Тозозтонтли - Tozoztontli
• IV. Хуе?тозозтли - Hueytozoztli
• V. Тошкатл - Toxcatl
• VI. Ецалкуализтли - Etzalcualiztli
• VII. Текуихуитонтли - Tecuilhuitontli
• VIII. Хуе?текуихутли - Hueytecuihutli
• IX. Тлашочимако - Tlaxochimaco
• X. Шокотлхуе?ин - Xocotlhuetzin
• XI. Очпанизтли - Ochpaniztli
• XII.Теолеко - Teoleco
• XIII. Тепеихуитл - Tepeihuitl
• XIV.Кечоли - Quecholli
• XV. Панкецалицли - Panquetzaliztli
• XVI. Атемозтли - Atemoztli
• XVII. Тититл - Tititl
• XVIII. Изкали - Izcalli

Култура

Уметност

Уметноста на Ацтеките во голем степен била инспирирана и била под вли?ание на религи?ата. Ацтеките цртале врз каме?а или карпи, а обично тоа биле религиозни ритуали, со фигури на боговите. По ?идовите на храмовите, Ацтеките ги сликале боговите. На камените скулптури на?често биле цртани боговите со жртвите што им се принесувале.

Еден од на?познатите и на?зачуваните ацтечки скулптури е т.н. календарски камен. То? имал тежина од 22 тони и должина од 3,7 метри пречник. Каменот се состои од вселената на Ацтеките, а во неговата средина се нао?а ликот на Богот на сонцето. Околу него со различни кружни шари се нацртани деновите и небото. Освен религиозни скулптури, Ацтеките изработувале и мали реалистични фигури од човек или животно. Како основен матери?ал користеле кварц, опсиди?ан и ?аспис. Исто така, Ацтеките биле добри резбачи во каме?а.

Писмо

Ацтеките користиле пиктографска уметност, ко?а била составена од мали цртежи кои го симболизирале определениот предмет. Пиктографски знаци биле користени и во бро?ниот систем, ко? се засновал врз бро?от 20. Така на пример, 20 се обележувало со знак за плочка, со дрво 20×20 или бро?от 400. Овие пиктографски знаци не можат да симболизираат апстрактни идеи, но Ацтеките успешно ги користиле за запишува?е на историски случки и настани. Во денешно време не посто?ат пишани ацтечки документи од ерата пред Кристофер Колумбо. Посто?ат само неколку пара кодекси.

Посто?ат неколку кодекси, кои биле нацртани од страна на ацтечки творци, но тие биле под контрола на шпанските власти. Шпанското вли?ание го отежнува процесот на проучува?е на кодексите. На?познати се Кодекс Мендоса и Кодекс Риос.

Хронологи?а

• 1100 година, Ацтеките ?а напуштиле сво?ата татковина Асатлан, бара??и нова средина
• 1195 година, Ацтеките пристигнале во Мексиканската долина
• 1250 година, Ацтеките се населиле ка? езерото Текскоко
• 1325 година, бил основан градот Тенохтитлан, ко? станал престолнина на импери?ата, и таму го изградиле првиот религиозен храм.
• 1350 година, година на изградба на високи канали и големи патишта
• 1370 година, умира Тенох, ацтечки управник, според кого е наречена нивната престолнина. Ацтеките паднале под власт на Тепанеките.
• 1375 година, Акамапичтли станал прв император на Ацтеките.
• 1400 година, победа над Тепанеките, Ацтеките поставиле контрола над цела мексиканска низина.
• 1428 година, Ацтеките влегле во троен со?уз со Текскоко и Тлакопан.
• 1440 година, на власт дошол императорот Монтезума I.
• 1452 година, престолнината Тенохтитлан била разрушена од поплави. Настапил глад ко? траел две години.
• 1458 година, императорот Монтезума I испратил во?ски за осво?ува?е на нови територии
• 1469 година, умира императорот Монтесума I
• 1486 година, на власт дошол императорот Ависоту.
• 1487 година, изграден е големиот храм во Тенохтитлан. Ацтеките сво?ата територи?а ?а прошириле кон ?уг до Маите.
• 1502 година, на власт дошол император Монтезума II. Расцут на ацтечката импери?а.
• 1519 година, Ернан Кортес пристигнал во Мексико. Монтезума II бил убиен.
• 1520 година, Квитлавак бил избран за император.
• 1521 година, Тенохтитлан по тримесечна опсада бил разрушен.
• 1522 година, Тенохтитлан бил повторно изграден под името Град Мексико – престолнина на Нова Шпани?а.

Користена литература

Стати?ата ?Ацтеки“ е избрана стати?а. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана стати?а (останати избрани статии).